AORT DİSEKSİYONU

Aort diseksiyonu, vücudun ana atardamarının (aort) iç tabakasında yırtılma meydana gelen ciddi bir durumdur. Kan yırtığın içinden akarak aortun iç ve orta katmanlarının ayrılmasına (parçalanmasına) neden olur. Kan aort duvarının dış duvarından geçerse, aort diseksiyonu sıklıkla ölümcül olur.

Aort diseksiyonu göreceli olarak nadirdir. Genellikle 60’lı ve 70’li yaşlardaki erkeklerde görülür. Aort diseksiyonunun belirtileri diğer hastalıkların belirtilerini taklit edebilir ve sıklıkla tanıda gecikmelere yol açabilir. Ancak aort diseksiyonunun erken tespit edilmesi ve derhal tedavi edilmesi durumunda hayatta kalma şansı büyük ölçüde artar.

Aort nerede?

Aort gövdeniz boyunca uzanır. Kalbinizin ana pompalama odası olan sol karıncığından (sol ventrikül) başlar, göğsünüzün ön ortasından yukarıya doğru uzanır, boynunuzun alt kısmında önden arkaya doğru kavis yapar, sonra göğüs kafesinizin içinde, omurganızın ön kısmı boyunca aşağı doğru ilerler. Göğüs kısmında torasik aort, karın bölgenizde ise abdominal aort adını alır. Göbeğinizin hemen altında sağ ve sol ortak iliak arterler adı verilen diğer iki dala ayrılarak sonlanır.

Aort diseksiyonunun farklı türleri var mıdır?

Aort diseksiyonunun iki ana tipi vardır:

• Stanford Tip A Aort Diseksiyonu: Bu diseksiyon tipi aortun kalbe daha yakın olan ilk kısmında meydana gelir ve anında hayati tehlike oluşturabilir. Yırtığın başladığı ilk segmenti (çıkan aort +/- arkus ve/veya aort kapağı) değiştirmek için genellikle acil açık kalp ameliyatı gerektirir. Bu, Tip B’ye göre daha yaygın bir diseksiyon türüdür ve yırtılma genellikle aortun tüm uzunluğu boyunca uzanır.
• Stanford Tip B Aort Diseksiyonu: Bu tür yırtılma, aortun daha aşağısında (kavisin ötesinde inen aortada) ve kalpten daha uzakta başlar. Tipi A diseksiyonu gibi, bu da genellikle inen aorttan karın bölgesi aortuna (abdominal aorta) kadar uzanır. Ancak aortun göğsün önündeki ilk kısmını kapsamaz. Diseksiyonun tam olarak nerede olduğuna ve organlarınıza kan akışını kesip kesmediğine bağlı olarak ameliyata hemen ihtiyaç duyulabilir veya gerekmeyebilir. Bu diseksiyon tipi, açık ameliyata gerek kalmadan, genellikle aorta yerleştirilen stent-greft cihazı ile tedavi edilebilir.

Diğer bir sınıflandırma sistemi olan “DeBakey Sınıflaması” diseksiyonu üç tipe göre tanımlar. Tip 1 çıkan aorttan kaynaklanır ve aşağı aorta boyunca uzanır. Tip 2, çıkan aorttan kaynaklanır ve bununla sınırlıdır (her ikisi de Stanford Tip A olarak kabul edilir). Tip 3, inen aorttan kaynaklanır ve aşağıya doğru uzanır (Tip B’ye benzer).

Aort anevrizması, aort yırtılması ve aort diseksiyonu arasındaki fark nedir?

Aort anevrizması, aort duvarının zayıflamış bir bölgesinde veya aortun tamamında meydana gelen balon gibi bir şişliktir. Aort anevrizması aort yırtılmasına ve aort diseksiyonuna neden olabilir.

Aort yırtılması, aort duvarında aortun üç katmanının tamamı boyunca meydana tam kat bir delinme veya yırtılmadır. Kan, delikten çevredeki vücut boşluğuna fışkırır.

Aort diseksiyonu, kanın aort duvarının iç ve orta katmanlarına girmesine ve daha da ayrılmasına izin veren iç aort katmanındaki bir yırtıktır ve tipik olarak her iki yönde de aort uzunluğu boyunca uzanır ve aorttan çıkan damar dallarının içlerine kadar ilerleyebilir.

Aort diseksiyonunun belirti ve semptomları nelerdir?

Aort diseksiyonu semptomları, kalp krizi gibi diğer kalp problemlerinin semptomlarına benzer olabilir. Tipik belirti ve semptomlar şunlardır:

• Genellikle yırtılma veya yırtılma hissi olarak tanımlanan, boyna veya sırta yayılan, ani, şiddetli göğüs veya üst sırt ağrısı
• Ani şiddetli mide ağrısı
• Bilinç kaybı
• Nefes darlığı
• Ani görme sorunları, konuşma güçlüğü ve vücudunuzun bir tarafında güçsüzlük veya hareket kaybı (felç) gibi felç belirtilerine benzer belirtiler
• Bir kolda veya uylukta diğerine kıyasla zayıf nabız
• Bacak ağrısı
• Yürüme zorluğu

Doktora ne zaman başvurulmalı?

Şiddetli göğüs ağrınız, bayılmanız, ani nefes darlığınız veya felç belirtileriniz varsa 112′ yi veya yerel acil durum numaranızı arayın. Bu belirti ve semptomlar her zaman ciddi bir sorundan kaynaklanmaz, ancak en kısa sürede bir doktora görünmek en iyisidir. Erken teşhis ve tedavi hayatınızı kurtarmanıza yardımcı olabilir. Teşhis konulduğunda, acil servis nakil ekibi tarafından bu hayati tabloyu yönetebilecek uzmanlığa sahip bir sevk merkezine transfer edilmeniz gerekebilir.

Aort diseksiyonuna ne sebep olur?

Aort diseksiyonu, aortunuzun duvarlarını oluşturan hücrelerin ve yapısal elamanlarının altta yatan, yavaş bir parçalanması nedeniyle meydana gelir. Aort duvarının zayıflamış alanı, aort diseksiyonuna yol açan bir yırtılmaya neden olana kadar, uzun yıllar boyunca sessiz kalabilir. Günün birinde, ani bir şekilde tansiyonunuzu yükselten öfke, ağır kaldırma, ıkınma ve düşme gibi bir durum bu zayıflamış aort duvarınızın iç tabakasında yırtarak diseksiyon gelişmesine neden olabilir.

Aort duvarı neden bazı insanlarda zayıflarken bazılarında zayıflamıyor? Çoğu aort diseksiyonunun kalıtsal olabilecek altta yatan bir sebepten kaynaklandığına inanılmaktadır. Diğerlerinde, sürekli yüksek tansiyon nedeniyle aort duvarına uygulanan stres, duyarlı kişilerde aort duvarını zayıflatabilir, bu da yırtılma ve diseksiyonla sonuçlanabilir.

Aort diseksiyonu, çıkan aortta, basıncın en yüksek olduğu, kalbe en yakın bölümde, inen aorttakinden neredeyse iki kat daha fazla görülür. Aorttaki yırtıklar tipik olarak aort duvarındaki stresin en yüksek olduğu bölgelerde meydana gelir.

Hangi faktörler aort diseksiyonu gelişme riskini artırabilir?

Aort diseksiyonu gelişme riskinizi artırabilecek faktörler şunlardır:

• Devam eden yüksek tansiyon (hipertansiyon). Bu en önemli risk faktörüdür. Yüksek tansiyon, aort dokusunun katmanlarına doğrudan zarar vererek elastik liflerin kaybına, duvar yapısının bozulmasına ve duvar sertliğinin artmasına neden olur.
• Ateroskleroz (veya arterlerde plak birikmesi)/yüksek kolesterol ve sigara kullanımı.
• Aort anevrizması. Bu, aort duvarındaki anormal bir genişleme yani balonlaşmadır.
• Aort kapak hastalığı.
• Biküspit aort kapağı (normalde üç yerine iki yaprakçığı olan aort kapağı) veya Turner sendromu gibi konjenital (“doğuştan”) kalp rahatsızlıkları.
• Marfan sendromu ve Ehlers-Danlos sendromu gibi bağ dokusu bozuklukları. Bunlar aile üyelerine aktarılabilen genetik geçişli problemlerdir.
• Öncelikle aortu etkileyen ve aynı zamanda genetik olarak da ortaya çıkan diğer kalıtsal torasik aort rahatsızlıkları.
• Ailede aort diseksiyonu öyküsü.
• Vaskülit adı verilen ve vücudun kan damarlarını etkileyen infalamuat (iltihabi) hastalık..
• Göğüs kafesinin travmatik yaralanmalarında (örneğin, yüksek hızlı bir araba kazasından sonra veya yüksekten düşme sonrasında).
• Hamile olmak ve doğum sırasında yüksek tansiyona sahip olmak.
• Kokain veya amfetamin kullanımı gibi yüksek tansiyonun sebep olabilen faaliyetler.
• Ağırlık kaldırma, hassas kişilerde anevrizma veya diseksiyon gelişiminin hızını artırabilir.

Aort diseksiyonu ne gibi komplikasyonlara neden olabilir?

Aort diseksiyonu aşağıdakilere neden olabilir:

• Felç.
• Aort kapak hasarı.
• Böbrek yetmezliği veya yaşamı tehdit eden bağırsak hasarı gibi organ hasarları.
• Kalp kası ile kalbi kaplayan zar arasında sıvı (kan) birikmesi. Kalp tamponadı adı verilen bu durum kalbe baskı yaparak kalbin düzgün çalışmasını engeller.
• Ölüm.

Aort diseksiyonu tanısı nasıl konur?

Acil ameliyat gerekmesi durumunda aort diseksiyonu hızlı bir şekilde teşhis edilmelidir. Sağlık ekibinin, aort diseksiyonu veya kalp krizi ve felç gibi benzer semptomlara neden olan başka sağlık durumlarınızın olup olmadığını belirlemesi gerekir. İstenebilecek testler şunları içerir:

• Göğüs Röntgeni: Bu test, kalbiniz, akciğerleriniz, kan damarlarınız (aort dahil) ve kemikleriniz dahil olmak üzere göğsünüzdeki yapıların görüntüsünü oluşturmak için az miktarda radyasyon kullanır. Bu test çok spesifik değildir ancak hızlıdır ve tanıyı yönlendirebilir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması: Bu test, acil bir durumda aortun en iyi görüntüsünü sağlar ve anevrizma veya diseksiyonu saptamak için oldukça hızlı bir şekilde yapılabilir. Aort görüntülemesi için intravenöz (IV) kontrast gerekli olabilir.
• Transtorasik ekokardiyogram (TTE): Bu test, kalp kapakçıklarınızın ve odacıklarınızın ve aortun ilk kısmının (aort kökü) hareketli resimlerini sağlayan ultrason görüntüleme yöntemidir.
• Transözofageal ekokardiyogram (TEE): Bu test, kalp kapakçıklarınızın ve odacıklarınızın transtorasik ekokardiyogramdan daha ayrıntılı resimlerini ve torasik aortunuzun daha iyi görüntülenmesini sağlar. Ultrason probu ağzınızdan doğrudan kalbinizin arkasında ve inen aorttan içeri doğru uzanan yemek borunuza yerleştirilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): Bu test, organlarınızın ve aortunuz ayrıntılı görüntülerini oluşturmak için büyük bir mıknatıs ve radyo dalgaları kullanır. Kalp kapakçıklarınızın ve odacıklarınızın hareketli resimlerini ve aortunuzdaki kan akışını gösterir. Bu testin gerçekleştirilmesi tipik bir BT taramasından daha fazla zaman alabilir ve bu nedenle acil durumlarda daha az kullanılır.

Aort diseksiyonu nasıl tedavi edilir?

Aort diseksiyonunun tedavisi aortun iç katmanındaki yırtığın ve diseksiyonun konumuna bağlıdır. Tip A aort diseksiyonu için (yani aortun kalbe yakın ilk kısmını kapsadığında) acil ameliyat gerekir. Tip B aort diseksiyonunda, diseksiyon böbrekleriniz, bağırsaklarınız, bacaklarınız veya omuriliğiniz gibi hayati organlarınızın kan akışını keserse acil ameliyat gerektirir. İlave olarak BT görüntülemesinde belirtilen bazı yüksek riskli özellikler varsa yine acil ameliyat gerekir. Daha az ciddi vakalar başlangıçta ilaçla tedavi edilebilir, bu da komplikasyonlar gelişene kadar ameliyatın ertelenmesini sağlar.

Cerrahi ve endovasküler tedavi

Cerrahi ve endovasküler tedavi seçenekleri şunları içerir:

• Greft (yapay damar) değişimi: Bu yaklaşımla aortun hasarlı bölümünün bir kısmı çıkarılır ve doğrudan yerine sentetik kumaştan bir tüp (greft) dikilir.
• Endovasküler stent-greft onarımı: Bu yaklaşımla, aortu içeriden onarmak için metal tel stentlerle desteklenen sentetik bir kumaş tüp olan bir stent greft kullanılır. Endovasküler işlem, onarımın aortunuzun içinden yapılmasını kapsar. Kasığınızda küçük bir kesi yapılır ve kumaş kaplı stent takılı bir kateter x-ışını rehberliği altında aorta iletilir ve yerleştirilir. Onarım bölgesinde stent greft serbest bırakılır ve bir yay veya şemsiye gibi açılır ve aorttaki zayıf bölgenin takviyesi sağlanır.
• Hibrit yaklaşım: Bu yaklaşımda, aortu onarmak için geleneksel açık cerrahi ve endovasküler stent-greft tekniğinin bir kombinasyonu kullanılır. Bu, onarımın beyne ve kollara giden damarların ortaya çıktığı aort kavisine (arkus aorta) kadar uzanması gerektiğinde kullanılır. Bu, Tip A diseksiyon için acil operasyon sırasında veya Tip B diseksiyon için endovasküler onarımın yapılabilmesine yardımcı olmak amacıyla boyundaki bir damardan bypass ile iki aşamalı bir onarım olarak gerçekleştirilebilir. En yaygın hibrit prosedüre “fil hortumu” veya “dondurulmuş fil hortumu” prosedürü denir. Öncelikle aortun kalbe yakın kısmı ve aort kavisi (aortun beyne kan sağlayan kısmı) değiştirilir ve onarılır. Ek bir greft veya stent greft, bir filin hortumu gibi, inen aortanı içinde bırakılır. İkinci ameliyat gerçekleştirildiğinde greft, endovasküler olarak yerleştirilen stent-greft ile birleştirilmeye hazır hale gelir.

İlaç ile tedavi

Kalp atış hızını ve kan basıncını düşürmek için beta blokerler gibi ilaçlar reçete edilebilir. Bazı Tip B aort diseksiyonu vakalarında, başlangıçta diseksiyonun tedavisinde tek başına ilaç tedavisi kullanılabilir. Yırtığın ciddiyetine ve diseksiyonun yaygınlığına bağlı olarak cerrahi aylarca, yıllarca ertelenebilir.

Aort diseksiyonunu önlemek mümkün mü?

Kalp hastalıklarıyla doğmak, bağ dokusu bozuklukları veya ailede aort diseksiyonu geçmişine sahip olmakla ilişkili genetik faktörler gibi aort diseksiyonu gelişme riskini artıran sebeplerinm çoğu değiştirilemez. Ancak diğer birçok tıbbi hastalık ve durum gibi, değiştirilebilecek risk faktörlerini engelleyerek risklerinizi azaltabilirsiniz. Bu faktörler şunları içerir:

• İlaç tedavisi, diyet değişiklikleri ve sağlık uzmanınız tarafından önerilen diğer önlemlerle yüksek tansiyonu 120/80 mm/Hg hedefine düşürmek.
• Sigarayı ve diğer tütün ürünlerini kullanmayı bırakmak ve sağlıklı kiloyu korumak.
• Bir kaza durumunda göğsünüzün yaralanmasını önlemek için emniyet kemerinizi takmak.
• Düzenli sağlık kontrollerinizi yaptırmak.

Aort diseksiyonu geçirmiş bir kişinin birinci derece akrabalarının aort hastalığı riski açısından taranması önemlidir. Bu kişiler aort olayı meydana gelmeden önce yakından takip edilip tedavi edilebilirler.

Bana aort diseksiyonu teşhisi konulursa ne gibi bir sonuç beklemeliyim?

Aort diseksiyonu yaşamı tehdit eden bir olay olabilir. Akut aort diseksiyonu olan kişilerde (ani başlangıçlı, Tip A) ölüm oranı yüksektir. Ortalama olarak insanların %15 ila %30’u ameliyattan sonra bile ölmektedir. Akut fazda hayatta kalan kişilerde genellikle aortlarının tedavi edilmemiş kısımlarında daha sonra tedavi gerektirebilecek kronik bir diseksiyon kalır. Modern tıp alanındaki tüm gelişmelere rağmen maalesef aort diseksiyonu olan kişilerin yaşam beklentisi genel nüfusa kıyasla kısalmaktadır.