Atardamar Hastalığı Nedir?
Atardamar hastalığı 2 gruba ayrılırlar:
- Periferik atardamar hastalığı (PAH) yani tıkayıcı
- Anevrizmalar yani genişleyici
Periferik Atardamar Hastalığı (PAH) Nedir?
PAH olarak kısaltılan Periferik Atardamar Hastalığı oldukça sık görülen ve ciddi bir rahatsızlıktır. PAH sıklıkla, kanda bulunan fazla kolesterol ve yağların, uzuvları
besleyen atardamarların duvarlarında birikmesine bağlı olarak gelişir. Plak adı verilen bu birikim, atardamarları daraltarak veya tamamen tıkayarak kanın a
kışını engeller. PAH en sık olarak bacaklarda görülmesine karşın, beyninize, kollarınıza, böbreklerinize ve bağırsaklarınıza kan taşıyan damarlarda da görülür. PAH gelişen hastalardaki en sık şikayet yürürken bacaklarda meydana gelen ağrıdır.
Periferik Atardamar Hastalığının Sebepleri Nelerdir?
Damar duvarlarında ateroskleroz adı verilen plakların oluşmasının esas mekanizması hala tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak, bazı durum ve alışkanlıkların, plak dolayısıyla da PAH oluşma şansını arttırdıkları bilinmektedir. Şayet:
- Yaşınız 50 nin üzerindeyse.
- Sigara içiyorsanız veya geçmişte içmişseniz. Sigara PAH riskini 4 kat arttırır.
- Şeker hastalığınız varsa. 50 yaşının üzerinde ve şeker hastalığı olan insanların 1/3′ ünde PAH meydana gelir.
- Hipertansiyonunuz varsa. Yüksek tansiyon damarlarda plak oluşumunu hızlandırır.
- Yüksek kolesterolünüz varsa. Kanınızda bulunan fazla kolesterol ve yağ molekülleri plak oluşturmak üzere damar duvarında birikirler.
- Ailenizde koroner kalp hastalığı, inme ve PAH öyküsü varsa.
O zaman sizde PAH görülme riski vardır diyebiliriz. Bir birey, bu durum ve alışkanlıklardan ne kadar fazlasına sahipse, PAH riski de o kadar artar.
Periferik Atardamar Hastalığının Bulgu ve Belirtileri Nelerdir?
En tipik semptom; 
- Klodikasyon adı verilen, kalça, uyluk veya baldıra vuran yürümekle ortaya çıkan ve dinlenmekle geçen ağrıdır. Ağrı ortaya çıktığında hasta mutlaka durmak zorunda kalır. Asla yürüyemez. Hasta durmak zorunda kaldığında dikkat çekmemek için etrafına (mağaza vitrinlerine gibi) bakmaya başlar. Bu nedenle eskiler bu işarete, “Vitrin Arazı” adını vermişlerdir. Birçok hasta bu şikayetin yaşlanmaya bağlı sıradan bir bacak ağrısı olduğunu düşünerek üstünde durmaz ve doktora gitmeyerek ihmal eder.
Diğer semptomlar arasında;
- Geceleri uykuyu bölecek kadar şiddetli olan bacak ve ayaklardaki istirahat ağrıları,
- Ayak ve parmaklarda meydana gelen ve çok zor iyileşen (bazen de hiç iyileşmeyen) yaralar,
- Ayak parmaklarında renk değişikliği (beyazlaşma veya morarma),
- Ayaklarda soğuma,
- Ayak tırnaklarının uzamasında yavaşlama ve bacak tüylerinde dökülme,
sayılabilir. Ancak yukarıda da bahsettiğimiz gibi PAH’ a sahip hastaların çoğunda maalesef hiçbir semptom görülmez. Şayet risk faktörlerine sahipseniz ve bu hastalığın sizde olabileceğini düşünüyorsanız, gerekli önlemlerin alınabilmesi için mutlaka bir Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanına muayene olmalısınız.
Periferik Atardamar Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
Doktorunuz ilk olarak size bir takım sorular (sizin ve ailenizdeki bireyler hakkında) sorarak işe başlayacaktır. Daha sonra sizi muayene edecek ve bazı tetkikler yapacaktır.
Doktorunuz size;
- Şeker hastalığı, hipertansiyon veya yüksek kolesterol sorununuzun olup olmadığı,
- Sigara içip içmediğiniz,
- Sizde veya ailenizde koroner arter hastalığının mevcudiyeti,
- Otururken, yürürken, ayakta dururken veya merdiven/yokuş çıkarken ayaklarınızda bir şikayet olup olmadığı, gibi sorular soracaktır.
Doktorunuz fizik muayene yöntemi olarak, vücudunuzun bazı bölgelerindeki nabızları hissetmeye çalışacaktır. Ayrıca tırnak yataklarınızdaki renk değişikliklerine ve ayaklarınızdaki ısı değişikliklerine de bakacaktır.
Tetkik olarak ilk başvurulacak yöntem, ayak bileği, kol indeksi (Ankle Brakiyal İndex -ABİ) adı verilen uygulaması son derece basit olan testtir. Bu test, sıradan bir tansiyon aletiyle bacak ve kol tansiyonların ölçülmesi ve birbirlerine oranlanmasından ibarettir. ABİ testi ile PAH tanısı yüksek doğruluk oranıyla konulur. Fakat hangi damarların tıkalı olduğunu gösteremez. Bu amaçla da doppler tetkikine başvurulur. Doppler bize hangi damarların hasta olduğunu ve darlıkların oranını gösterir. Doppler sonucuna göre PAH’ na girişimsel bir tedavi yapılması planlanıyorsa ileri görüntüleme yöntemi olarak anjiografi yapılması gerekebilir. Doktorunuz ilave olarak kan testi yaparak kolesterol seviyenize ve şeker hastalığınız olup olmadığına bakmak da isteyecektir.
Periferik Atardamar Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Periferik atardamar hastalığı tedavisindeki ana hedefler; şikayetleri azaltmak, hayat kalitesini arttırmak, hareket kısıtlılığını ortadan kaldırmak, uzuv kaybınını önlemek, kalp krizini ve inmeyi önlemektir. PAH tedavisinde 3 basmak vardır:
- Sigarayı bırakmak, dengeli beslemek, hareketli bir yaşam sürmek, kilo vermek, tansiyon, kolesterol ve kan şekeri kontrolü gibi yaşamsal değişiklikler yapmak
- Gerekiyorsa kan sulandırıcı, tansiyon veya şeker ilaçları, kullanmak
- Bazı durumlarda anjiyoplasti veya ameliyat gibi girişimsel bir tedavi uygulamak
Doktorunuz, hastalığınızın ciddiyetine, durumunuzun aciliyetine göre bu tedavi seçeneklerinden en uygun olanını veya kombinasyonunu başlayacaktır.